Hôm trước khi đọc form đăng ký của một bạn lớp Tư Duy Hệ Thống Chính Mình, tôi bắt gặp một câu hỏi như thế này. Về chi tiết tôi sẽ giải thích trong lớp học, nhưng trong hôm nay tôi xin chia sẻ tổng quan một vài quan điểm thế này.
Qua góc nhìn của Tư Duy Hệ Thống, tôi tin chúng ta có thể giúp đỡ được người trầm cảm. Không phải bằng cách tác động vào tư duy họ bằng một thủ thuật y học nào. Mà trước hết phải coi họ là một phần của “Hệ Thống” của mình.
Tôi đã từng chứng kiến những ca trầm cảm từ cách đây 11 năm và kết nối với Thiền sư Minh Niệm, rồi 3 năm gần đây cũng có nhiều phụ huynh tìm tới để mong tôi hỗ trợ những bạn trầm cảm. Thì tôi cho rằng yếu tố quan trọng nhất không phải là “điều trị” thế nào, đưa uống thuốc gì, hay thăm khám ở đâu tốt; những điều này có thể sẽ cần; nhưng để một người trầm cảm thực sự cảm thấy tốt hơn là họ tìm được sự lắng nghe và chia sẻ ở “hệ thống” xung quanh mình.
Có rất nhiều coi “trầm cảm” là một căn bệnh, và đồng hoá người trầm cảm như một người bệnh. Việc coi họ là một thực thể khác biệt và cô lập họ khỏi hệ thống dù là qua ngôn từ hay thái độ cũng tác động nhất định tới tâm lý của họ. Rất nhiều người trầm cảm tôi nghĩ rằng họ cảm thấy rất cô đơn; không phải vì xung quanh họ không có ai, mà bởi vì xung quanh họ toàn là những người khó lắng nghe họ, không hiểu họ và rất thích phán xét họ. Việc một môi trường tác động tới những người tâm lý còn chưa vững vàng như thế là điều hiển nhiên sẽ xảy ra; lúc này sự cô đơn bên trong của họ phát triển theo một vòng lặp tăng cường và khiến những vấn đề bên trong của họ tích luỹ theo năm tháng trở thành gánh nặng (ai học Systems Thing CORE đều biết nguyên mẫu vấn đề này).
Vậy nên cách “đối trị’ của tôi trong những tình huống đối diện với những người mà xã hội hoặc gia đình họ coi họ là người trầm cảm rất đơn giản. Lắng nghe không phán xét. Tôi muốn được ở trong hệ thống cùng họ, và nếu có thì đây sẽ là sự thay đổi đồng thời. Nghĩa là chẳng hạn như bố mẹ muốn con hết trầm cảm, thì ngay bản thân bố mẹ cũng phải thay đổi thái độ của mình với hai chữ “trầm cảm”. Điều này không dễ, nhưng không làm được điều này thì đó mới thực sự trở thành một căn bệnh lây lan trong hệ thống của những người liên quan.
Hi vọng tôi có thể kể rõ hơn về một vài kinh nghiệm của mình trong lớp học tới đây: Tư Duy Hệ Thống Chính Mình. Lớp này bạn có thể tham gia với 2 buổi đầu là miễn phí. Tôi mong càng ngày một nhiều người hơn hiểu được căn bản về khung tư duy của Tư Duy Hệ Thống, trước hết để soi chiếu cho các vấn đề của cá nhân mình. Bởi vì soi chiếu và tu sửa luôn là những hành động cần thiết và liên tục, để chúng ta có tư duy vững vàng hơn trong thời đại biến chuyển quá nhanh này.
11/11/2025
Lương Tiến Hiệp