Tuổi Dậy Thì: Đáng Lo hay Đáng Hiểu?
Một phụ huynh gửi về câu hỏi này cùng nỗi lo lắng cho con tuổi dậy thì. Thay vì đáng lo, phụ huynh có tư duy hệ thống sẽ có một góc nhìn khác khi tiếp cận
Câu hỏi: "Con tôi đang bước vào tuổi dậy thì và có nhiều biểu hiện đáng lo. Bạn xem trọng hình thức một cách quá mức và thường rất dễ mất bình tĩnh, thô lỗ và hằn hộc với người thân. Do xem trong hình thức nên bạn thường xuyên kết nối với thế giới showbiz và thần tượng..."
Dĩ nhiên người phụ huynh khi đặt câu hỏi này về cho tôi xứng đáng có một niềm thông cảm. Nhưng thông cảm không có nghĩa là tôi đứng về quan điểm tiếp cận của phụ huynh trong tình huống này. Bởi vì khi tiếp cận bằng tư duy hệ thống, chúng ta có thể đổi ngay cách nhìn vấn đề và từ đó cũng đổi luôn được cách mà chúng ta đang tác động vào “hệ thống” của con. Tôi xin trình bày một vài biện giải và gợi ý tới phụ huynh đang gặp những trường hợp tương tự.
Khi Phụ Huynh nhìn từ Góc Độ Hệ Thống sẽ thế nào?
Khi nhìn vào những biểu hiện của con bạn, thay vì chỉ tập trung vào từng hành vi riêng lẻ (thô lỗ, quan tâm hình thức, thần tượng sao), hãy thử hiểu đây là những tín hiệu của cả một hệ thống đang trải qua giai đoạn chuyển đổi lớn.
Hiểu Động Lực Hệ Thống
Tuổi dậy thì về bản chất là giai đoạn cấu trúc hệ thống của con bạn đang thay đổi hoàn toàn:
Hệ thống sinh học: Hormone thay đổi mạnh, não bộ tái cấu trúc
Hệ thống xã hội: Từ thế giới gia đình chuyển sang thế giới bạn bè/xã hội
Hệ thống bản sắc: Từ "con của ba mẹ" sang "tôi là ai?"
Những hành vi bạn thấy "đáng lo" thực chất là cơ chế thích ứng của hệ thống này.
Vòng Phản Hồi Đang Diễn Ra
(Vòng phản hồi - đây là một thuật ngữ được dùng nhiều trong tư duy hệ thống bạn nên ghi chú lại)
Hãy quan sát vòng phản hồi này:
Con cảm thấy bất an về bản sắc → Tìm kiếm hình mẫu bên ngoài (sao/showbiz)
Càng so sánh → Càng không hài lòng với bản thân → Càng cáu gắt với gia đình
Gia đình phản ứng lo lắng/phê phán → Con cảm thấy không được hiểu → Rút lui vào thế giới riêng nhiều hơn
Quay lại bước 1 với mức độ căng thẳng cao hơn
Xem xét lại cách bạn đang tư duy
Mô hình tư duy hiện tại của bạn có thể đang vô tình làm gia tăng độ căng thẳng của vấn đề, hãy hình dung thế này cho một mô tả tôi thường thấy ở các phụ huynh khi thấy con không nghe lời ở tuổi dậy thì:
Nhìn hành vi của con → Cha mẹ Phán xét → Cha mẹ muốn con PHẢI sửa ngay
Thay vì lẽ ra cha mẹ có thể làm thế này: Nhìn nhu cầu → Hiểu nguyên nhân → Hỗ trợ quá trình
Dưới đây là một vài gợi ý tới các phụ huynh
1. Thay Đổi Điểm Mù
Thay vì thấy "con thô lỗ", hãy thấy "con đang học cách xử lý cảm xúc mạnh mà não bộ chưa phát triển đủ khả năng kiểm soát".
2. Tìm Đòn Bẩy
Đòn bẩy lớn nhất ở đây không phải là cấm con xem showbiz, mà là giúp con:
Xây dựng nguyên nhân gốc rễ của sự tự tin (kỹ năng, sở thích, thành tựu thực)
Có kênh thể hiện bản sắc tích cực khác
3. Ngăn Chặn Tối Ưu Cục Bộ
Đừng chỉ tập trung "sửa" từng hành vi. Thay vào đó, tạo cấu trúc hệ thống mới:
Thời gian chất lượng không phán xét (Bạn và con có bao nhiêu thời gian cho sự lắng nghe?)
Hoạt động cùng nhau tạo kết nối tích cực (ở gần thiên nhiên, các hoạt động picnic chẳng hạn?)
Không gian an toàn để con chia sẻ
Hãy kiên nhẫn
Tuổi dậy thì là giai đoạn của con mà có thể những gì bạn làm hôm nay có thể mất 1-2 năm mới thấy kết quả rõ ràng. Kiên nhẫn và nhất quán trong cách tiếp cận tư duy hệ thống sẽ giúp cả gia đình vượt qua giai đoạn này một cách tích cực.
Nhớ rằng: Mục tiêu không phải là "sửa" con, mà là hỗ trợ hệ thống phát triển khỏe mạnh. Hãy kiên nhẫn!
Trong trường hợp bạn muốn đi sâu hơn vào bất kỳ khía cạnh nào ở trên,
Hãy kết nối để được hướng dẫn cụ thể với một kế hoạch mang tính hệ thống và cá nhân hoá cho trường hợp của bạn.
Gửi yêu cầu của bạn về Zalo cho trợ lý của tôi tại: 087.678.0883 (Trường Cốt Chinh)
Bạn cũng có vấn đề tương tự hoặc muốn chia sẻ câu chuyện của mình?
Mỗi người, mỗi hoàn cảnh sẽ có những góc nhìn và cách tiếp cận khác nhau. Nếu bạn đang gặp khó khăn với vấn đề nào đó và muốn được góp ý từ góc độ tư duy hệ thống, hãy chia sẻ câu chuyện của bạn tại đây: https://forms.gle/UTYe1HZQi8WVJuUs5
Câu hỏi của bạn có thể trở thành bài viết tiếp theo trong chuyên mục "Hỏi Tản Đáp Toàn", giúp không chỉ bạn mà còn nhiều người khác có cùng tình huống tương tự.
Lưu ý: Bạn hoàn toàn có thể ẩn danh khi chia sẻ.